ملودی های فتح به روایت مهر – ۱؛
قصه غافلگیرکننده ترین سرود جنگ چه بود؟
ال مور: یکی از متفاوت ترین سرود ها و آثار موسیقایی در رابطه با موسیقی انقلاب و دفاع مقدس که همچنان از آن بعنوان ماندگار ترین اثر موسیقایی این ژانر یاد می شود، در آستانه فتح خرمشهر خلق شد.
خبرگزاری مهر – گروه هنر – علیرضا سعیدی: زمان خیلی زود گذشت، خیلی؛ انگار همین روز گذشته بود که موتورسوارهای پایتخت روزنامه را بالای دستشان گرفته بودند و با تیتر خیلی درشت «خرمشهرآزاد شد» تمام تلاششان را می کردند که در خیابان های شهر خودنمایی کنند. این خودنمایی جذاب و با شکوه ادامه داشت و تا زیر پل سیدخندان تهران، آن هتل زیر پل که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و ایام جنگ در اختیار هم وطنان جنگ زده از خوزستانِ عزیز، از خرمشهر زیبا قرار گرفته بود، برسانند تا شکوه پیروزی را به آنها تبریک بگویند. تبریک برای فتح غیورمردانه یک شهر که جهانی شد. شهری که خرمی اش عطراگین شد به خون پاک رزمندگانی که از ارتش و سپاه در کنار مردمان نازنینش خرمشهر را تبدیل به یکی از مهم ترین شهرهای جهان کردند.
و این روزها فتح خرمشهر چهل ساله می شود؛ چهل سال گذشت؛ چهل سال از ۵۷۶ روز زیر توپ و تانک بودن و خلق یک حماسه به مفهوم مطلق کلمه گذشت. گرچه آن دوران ما و نسل ما طفلی بیش نبودیم که عملیات «بیت المقدس» مقدمه خلق حماسه پیروزی شد. گرچه هنوز قصه ها و داستان ها و ناگفته های فراوانی از این مقطع تاریخی فوق ماندگار باقی مانده که بخواهیم آنها را بفهمیم. اما همین چهل سال فراموش نشدن به ما نشان داده که قصه فتح خرمشهر انقدر ظرفیت دارد که بازهم بتوانیم با نگاهی متفاوت تر، تازه تر و جذاب تر از این واقعه ماندنی حرف بزنیم، حالا فرقی نمی کند این حرف زدن با موسیقی باشد یا نمایش، با سینما باشد یا ادبیات، با هنرهای تجسمی باشد یا رسانه مهم این است که تازه است، خیلی تازه تر از قبل؛ انگار در نگاه استعاری اش مانند آنچه در کربلا و حضرت سید الشهدا گذشت، قصدی برای فراموش شدن از دید تاریخی ما ایرانیها ندارد، فرقی هم ندارد در خاطرمان چگونه ثبت شده؛ مهم فراموش نشدن است که در قالبی سحرانگیز و الهی این چنین باقی مانده و حداقل در ایام منتهی به سوم خرداد یادمان می اندازد که روزی روزگاری در ایران، در خرمشهر عزیز چه اتفاقی افتاد که حماسه اش مزین شد به روز مقاومت، ایثار و پیروزی در تقویم رسمی کشور.
در این چهل سال به جهت اینکه بدانیم و آگاه باشیم چرا خرمشهر ماند و می ماند، تا آنجا که در توان اهلش بود، کتاب و روایت و فیلم و موسیقی ساخته شد تا ببینیم، بخوانیم و بشنویم از مقاومتی که یادگاری مهمی برای ماست و چه زیباست زمانی که فرصتش پیداشد سری بزنیم به کوچه پس کوچه های شهری که در کنار رزمندگانش، هنرمندان هم روایت های جذابی از فتحش دارند، پیروزی که این دفعه بهتر است دنبال روایت های کمتر خوانده شده و دیده شده ای از آنها باشیم که می تواند ابعاد متفاوت تری از آنرا برایمان نمایان کند. نمایشی که حتی اگر به قصه های تکراری اش هم رجوع نماییم همچنان شیرین و جذاب و ماندنی اند. کما این که یک دفعه هم در جایی گفته بودم چون خرمشهر موسیقی دارد، بعد از این قصه ها می توانند یادگاری های جذابی برای تک تک ما آدم ها باشند. اصلاً هم فرقی نمی کند که در چه گرایش و اندیشه سیاسی فرو رفته ایم. مهم ماندگاری یادگاری است که مانده و می ماند و خواهد ماند.
«بانگ آزادی» و یک دنیا خاطره شنیده شده از موسیقی انقلاب
در لابه لای انبوه خاطرات و موسیقی های ماندگاری که هست و اتفاقاً هم درباره آنها نوشته ها و روایت های زیادی موجود است، قصه اهالی موسیقی خصوصاً آنهایی که به دور از هیاهوهای رسانه ای سرمنشا خدمات ارزشمندی در زمینه موسیقی انقلاب و دفاع مقدس بودند، می تواند دربرگیرنده قصه های متفاوت و کمتر شنیده شده ای باشد که تعدادی از آدم های دغدغه مند تلاش کردند با تدوین و گردآوری آنها سهمی برای متفاوت نگاه کردن داشته باشند، یکی از از همین آدم ها احمدعلی راغب آهنگساز و نوازنده پیشکسوت موسیقی کشورمان بود که در زمان حیات پربارش سهم بسیار زیادی در زمینه موسیقی انقلاب بود که تعدادی از روایت ها و قصه هایش از موسیقی انقلاب و دفاع مقدس در کتاب خاطرات شفاهی اش با عنوان «بانگ آزادی» با تحقیق مهدی چیت سازو مرتضی قاضی و تدوین محسن صفایی فرد توسط دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی پیش روی خوانندگان قرار گرفته است.
این آهنگساز در قسمتی از این کتاب که با کلید واژه «غافلگیرکننده ترین سرود جنگ» به نگارش آمده، درباره فتح خرمشهر نوشته است: تقریباً اوایل اردیبهشت سال ۱۳۶۱ که یک روز من و آقای سبزواری را دعوت نمودند و گفتند باید سرود بسازید، چون ما در آستانه بزرگ ترین پیروزی نیروی نظامی ایران هستیم. اصلاً باید در شهر این اثر، از همه نیروها اسم برده شود، پرسیدیم این اتفاق در کدام جبهه و کجاست؟ گفتند ما چیز بیشتری نمی دانیم. به ما این جوری گفته اند که باید سرود خاصی بسازید که در تاریخ بماند. اگر این پیروزی ان شاءالله اتفاق بیفتدف سرود شما هم جزو تاریخ می شود. حتی در جبهه ها هم رزمندگان نمی دانستند که مقرر است عملیاتی در کار باشد. ما نمی دانستیم در جبهه چه می گذرد و هیچکس هم چیزی نمی گفت. اصلاً هیچ بحثی راجع به خرمشهرنبود؛ فقط تا این اندازه می گفتند که تبادل آتش بین سپاه ایران و ارتش عراق در جبه جنوب ادامه دارد. عملیات کاملاً محرمانه و مخفی بود.»
گفتند نمی گردد، نمی توانیم بگوییم!
راغب در ادامه چنین روایت کرده است: «کاملا ناگهانی به فرماندهان گفته شد و نیروها هم از مناطق خاصی، یک باره حمله کردند و ۱۹ هزار نفر اسیر گرفتند. یعنی این قدروسعت حمله ایران زیاد بود که حتی نتوانسته بودند فرار کنند. حتی ماشین روشن را جا گذاشته بودند که فرار کنند، ولی نتوانسته بودند و اسیر شده بودند. تلویزیون اسرای عراقی را نشان می داد؛ از سرتیپ و درجه دار گرفته تا افسر جزء. اصلاً ایران بیشتر اسرای جنگ را در همین عملیات بیت المقدس گرفت. تاقبل از آن، در حین ساخت سرود، من و آقای سبزواری نمی دانستیم که این پیروزی چیست و چگونه است؟ فقط به ما گفته شده بود این پیروزی کمتر از پیروزی خود انقلاب نیست. ما گفتیم اگر ممکنست کمی این ماجرا را باز کنید، چون به دردمان می خورد و باید بدانیم. گفتند نمی گردد، نمی توانیم بگوییم. شما خودتان دیگر بهترین و کامل ترین پیروزی را در ذهنتان تجسم کنید.
سفارش این سرود را رادیو به ما داد، دفتر آقا سید احمد خمینی هم به خود رادیو سفارش داده بود؛ یعنی از رادیو ارتباط گرفتند و به ما اعلام نمودند. از قبل انتخاب نموده بودندکه من، آهنگساز و آقای سبزواری هم شاعرش باشد. به همین دلیل، فقط از ما دو نفر در دفتر رادیو دعوت کرده بودند. دست آخر هم گفتند وقتی از اینجا بیرون رفتید، تمام این حرف ها را فراموش کنید.
یکی دو روز خیلی فکر کردم که بالاخره چطور آهنگی بسازم که مردم آنرا در زمزمه های خودشان بخوانند. با خودم می گفتم خدایا من چه بسازم؟ من در موسیقی جنگ، مثل مرغ زخمی هستم و هنوز التیام نیافته ام. الان من اصلاً نمی دانم که کجا هستم. شعرای ما در آن مقطع، شعرهای حماسی می گفتند. کارشان هم مهم بود و خیلی راحت شعر می گفتند. اما من مانده بودم که چه کار باید بکنم. ما هر روز به رادیو می رفتیم. آقای سبزواری هم می آمد که اشعار را بررسی کند. خلاصه آقای سبزواری دو سه روز بعد گفت بالاخره چه کار کردی؟ گفتم درحال حاضر مغزم کار نمی نماید. ایشان گفت خب من مغز من کار کرده است! بیا اینها را بگیر و بخوان. آن شعر تقریباً چیزی نزدیک به همین شعری بود که الان در سالروز فتح خرمشهر پخش می شود.»
در تماس تلفنی با آقای سبزواری چه گذشت؟
آهنگساز نواهای ماندگار انقلابی در ادامه روایت خود در دیدار با مرحوم سبزواری نیز چنین آورده است: «آن لحظه با خواندن آن اشعار گفتم آقای سبزواری، می خواهید من یک تم موسیقایی به شما بدهم و شما شعرتان را یک روز من و آقای سبزواری را دعوت نمودند و گفتند باید سرود بسازید، چون ما در آستانه بزرگ ترین پیروزی نیروی نظامی ایران هستیم. اصلاً باید در شهر این اثر، از همه نیروها اسم برده شود، پرسیدیم این اتفاق در کدام جبهه و کجاست؟ گفتند ما چیز بیشتری نمی دانیم. به ما این جوری گفته اند که باید سرود خاصی بسازید که در تاریخ بماند برمبنای آن بسرایید و ادامه بدهید؟ ایشان گفتند خب بگو، ببینیم چه می شود. من همان جا ملودی ترجیع بند ابتدای سرود خجسته باد این پیروزی را با همین کلام برای ایشان خواندم و پرسیدم شما می توانید بر این مبنا ادامه بدهید؟ ایشان گفتند حالا اگر کمی هم تغییر نمود که عیبی ندارد. شما دستتان باز است که آهنگ را تغییر بدهید. گفتم بسیار خوب، شما شروعتان این شکلی باشد. دوبار دیگر، همین کلام خجسته باید این پیروزی را با آهنگ فعلی برای ایشان خواندم. سبزواری همیشه ضبط کوچکی در جیبش بود. صدای مرا ضبط کرد. همان شب ساعت یک دو نیمه شب به خانه ام زنگ زد و گفت این شعر را بنویس. تلفنی شعر سرود خجسته باد فعلی را گفت و من هم نوشتم.
من فقط همان تم اولی که به ایشان داده بودم، در خاطرم بود و دیگر ادامه نداده و چیزی نساخته بودم. دقیقاً با کمک همان تم، این پیروزی خجسته باد را ساختم و فکر می کنم ساعت ۹ و ۱۰ بامداد بود که ساختن این ملودی به اتمام رسید. آن شب تا بامداد نخوابیدم. الان که فکر می کنم، نمی دانم چه طور این خلق می شد و از کجا به ذهنم می آمد.»
مرحوم راغب در این بخش از روایت جالب خود از ساخت سرود خجسته باد این پیروزی که حالا از آن بعنوان یکی از ماندگارترین ترانه های انقلابی یاد می کنند، توضیح می دهد: «ملودی این اثر را تمام کردم و به رادیو رفتم. طبق معمول آقای سبزواری هم آمده بود. گفتم بیا گوشه ای برویم. با هم به یکی از اتاق های خالی محل کار رفتیم و من نُتی را که برمبنای شعر تلفنی ایشان نوشته بودم، آهسته برایش خواندم. اظهار داشت: همین است. در ذهن من هم چیزی مثل همین بود. این لحنی که شما با آن خجسته باد این پیروزی را خواندید، خودِ خودش است. من هم وقتی داشتم این شعر را می گفتم، برای خودم زمزمه هایی می کردم، ولی این درست است، همین که شما ساخته اید درست است. گفتم آخر گفته انداینجایش این جوری باشد و آن جایش آن جور باشد. شاید بشود بهترش کرد. ایشان گفتند ول کن! اینها هرچه می خواهند بگذار بگویند. ما آن قدر از این پیروزی ها خواهیم داشت که اندازه ندارد. مقرر است جنگ بیست سال ادامه پیدا کند. ما باید برای بیست سال، سرود جنگ و پیروزی بسازیم.
حتی در این سرود، اسمی از خرمشهر نیامده است؛ ولی...
خلاصه وقتی که آقای سبزواری گفت ملودی خوب است، گفتم حالا بیایید برویم برای شخص سومی هم بخوانیم. همان موقع آقایان معلم و شاهرخی با تهیه کننده ها جلسه گذاشته بودند. وقتی جلسه به اتمام رسید، پیش شان رفتیم و به همان شکل برایشان خواندم. آقای سبزواری هم کنار دستم بودند. گفتند بله، بسیار موثر است و اگر خوب ضبط شود، بین مردم جا می افتد. به طرز عجیبی روان است. اگر مردم دو بار بشنوند، حتما زمزمه اش می کنند. مخصوصاً قسمت خجسته باد این پیروزی خیلی مهمست و زود یاد می گیرند. سرانجام ما این نت و شعر را به دست مرحوم مجتبی میرزاده دادیم، البته من به او چیزی درباره نحوه سفارش گرفتن نگفتم؛ فقط گفتم همین طوری به ما الهام شده است که شاید پیروزی در راه باشد. این همه پیروزی داریم و این هم شاید یکی از آنها باشد. البته واقعاً خودِ من هم نمی دانستم که این سرود برای کدام پیروزی و کدام جبهه و شهر است. حتی در این سرود، اسمی از خرمشهر نیامده است. ایشان هم کار را قشنگ تنظیم کرد. تنظیم ایشان مارش گونه و با ملودی «بیات ترک» که زمینه اش تغزلی و آوازی است انجام شد. نوعی مارش در موسیقی بیات ترک ساخته بودم که تا آن زمان سابقه نداشت.
این هنرمند فقط موسیقی کشورمان درباره نحوه انتخاب محمد گلریز برای خوانندگی این قطعه گفته است: «دوشب پس از تنظیم اثر، به گلریز زنگ زدم و گفتم محمد، بلند شو بیا خانه ام. می خواهیم سرودی را تمرین نماییم. او هم سریع آمد و سرود را برایش خواندم. ملودی را به او یاد دادم. متن شعر را هم با دستخط خودش از روی شعر اصلی نوشت و رفت. یادم هست که ما بعدازظهر روز بعد، ارکستر این سرود را ضبط کردیم و یک روز بعد آقای گلریز آنرا خواند. برای قسمت کُرش هم از خودِ بچه های نوازنده در رادیو کمک گرفتیم و از گروه کُر دعوت نکردیم.
این اثر همچنین ضبط شده باقی ماند. به گمانم ۲۹ یا ۳۰ اردیبهشت بود که تحویلش دادیم و دیگر نفهمیدیم چه شد. با خودم می گفتم چرا پخش نشد؟ به نتیجه ای نمی رسیدم و خودم را قانع می کردم که خُب بموقع خودش پخش خواهد شد. به همین منوال گذشت تا روز سوم خرداد. بامداد زود، گوینده خبر بیانیه داد و اظهار داشت: «شنوندگان عزیز توجه فرمایید؛ خونین شهر، شهر خون آزاد شد» گوینده این چند بار پشت سرهم گفت و بعد ناگهان دیدم که برای نخستین بار این سرود از رادیو پخش گردید.
منبع: ال مور
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب