سالمندآزاری از کجا می آید؟
ال مور: همسایه ها هر روز صدای پیرمردی را می شنیدند که کتک می خورد و قدرت دفاع از خود یا حتی درخواست کمک از دیگران را نداشت. با انتشار ویدئویی از این صحنه در شبکه های اجتماعی که توسط یکی از همسایه ها گرفته می شود، پلیس و اورژانس اجتماعی به موضوع وارد می شوند؛ سالمندآزار به مراجع قضایی معرفی و سالمند نیز به بهزیستی منتقل می شود.
به گزارش ال مور به نقل از ایسنا، این اولین بار نیست که سالمندآزاری خبرساز می شود؛ پیشتر هم نمونه های متفاوتی همچون رها کردن سالمندان در خیابان یا حتی سالمندآزاری در مراکز نگهدای سالمندان گزارش شده که بعد از رسانه ای شدن با همگی آنها برخورد شده است. این در حالیست که آمارها و مسئولان نسبت به حرکت شتابان جمعیت ایران بسمت پیری بارها هشدار داده اند اما بازهم راهکاری برای رویارویی با این امر از جانب نهادهای متولی و مسئولان عرضه نشده است.
سالمندی که زمانی در فرهنگ ما با عنوان موسپید قبیله و خانواده احساس کار آمدی می کرد و همین مساله به او امید به زندگی بیشتری می داد، امروزه کارکرد خودش را به عناوینی چون از کارافتاده و ناتوان تغییر داده است. در عصر حاضر کمتر نوجوان یا جوانی پیدا می شود که از دراز کردن پاهایش جلو همین موسپیدها خجالت بکشد؛ امری که در زمانی نه چندان دور توهین به بزرگتر محسوب می شد.
سالمندآزاری اخیر در آبادان نمونه کوچکی است که به واسطه یکی از همسایگان خبرساز و در نهایت پیگیری شد؛ اما معین نیست روزانه چه تعداد از سالمندان در زندگی شهری و پشت دیوارها و زیر سقف آپارتمان های کوچک مورد خشونت و آزار قرار می گیرند. بر اساس گزارش انتشار یافته مرکز آمار، جمعیت ایران در سال ۱۴۰۴ به حدود ۸۶ میلیون و ۵۶۲ هزار نفر رسیده است. حدود ۶۰.۴ میلیون نفر در گروه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال قرار دارند که جمعیت فعال یا درحال کار محسوب می شوند. از طرفی، حدود ۶.۸ میلیون نفر از ایرانیان بالای ۶۵ سال دارند که این امر بیان گر افزایش تدریجی جمعیت سالمند در کشورمان است. با این وجود بازهم زیرساخت های لازم در کشورمان برای جمعیت سالمندان فراهم نیست. کمتر پرستار جوانی مسئولیت مراقبت از سالمند را قبول می کند. همین طور هزینه های مراقبت از سالمندان باتوجه به تورم موجود در جامعه درحال افزایش است. بنابراین، مجموعه همه این عوامل به خشونت ضد سالمندان دامن می زند؛ همان گونه که فرزند سالمندآزار در مورد اخیر ادعا می کند که مشکلات اجتماعی و اقتصادی همچون طلاق همسرش و نداشتن توانایی مالی سبب شده او نسبت به پدر سالمندش پرخاشگری نشان دهد.
تعدادی از کاربران شبکه های اجتماعی نتیجه فشارهای اقتصادی را دلیل پرخاشگری نسبت به سالمند می دانند؛ در عین حال اغلب کاربران پس از دیدن این ویدئو آزاردهنده سالمندآزار را نکوهش کردند که در فرهنگ ما چنین رفتاری هیچ توجیهی ندارد. اما عده ای هم رفتار فرزند سالمندآزار را دارای ریشه در کودکی او می دانند و اعتقاد دارند احتمالاً رفتار سالمند با پسرش در دوران کودکی مناسب نبوده که حالا نتیجه این چنینی در بر داشته است.
چه اتفاقی در کودکی منجر به خشونت در بزرگسالی می شود؟
مریم حسین زاده - دکترای روانشناسی - این مورد را از رویکرد های متفاوت قابل بررسی می داند و باور دارد باآنکه امکان دارد قسمتی از رفتار سالمندآزار ریشه در دوران کودکی او داشته باشد اما نمی توان عوامل اجتماعی و اقتصادی، اختلالات سلامت روان مختلف و روش های ناسالم فرزندپروری را در این مورد نادیده گرفت. گرچه هیچ کدام از این علل توجیه درستی برای اعمال خشونت ضد سالمندان محسوب نمی شوند.
او ادامه می دهد: این که رفتار سالمندآزار ریشه در دوران کودکی او دارد یا نه، باید مورد بررسی قرار بگیرد اما خشونت خانگی در دوران کودکی هم می تواند منجر به چنین رفتاری در بزرگسالی یک فرد شود؛ چون که کودکانی که مورد خشونت قرار می گیرند قدرت دفاع از خودرا ندارند و همین مساله باعث سرکوب شدن خشم شان می شود و همین خشم را در بزرگسالی به شیوه نادرستی بروز می دهند. یکی از نیازهای اساسی و بنیادین انسان، عشق و محبت است که باید از کودکی آنرا از پدر و مادر و اطرافیان دریافت کند و انسانی که کاسه نیازش لبریز نشود نمی تواند این عشق و محبت را به والدین خود ابراز کند.
این روان شناس کودک مسئله فرزندپروری را موضوع مهمی عنوان می کند که میتوان از این زاویه هم به مقوله ویدئو سالمندآزاری نگاه کرد و در اینباره می گوید: زمانی که الگوی ناسالمی در فرزندپروری از جانب والدین مورد توجه قرار بگیرد، فرزندان هم بوسیله مشاهده این الگو را پیاده سازی می کنند. اگر فرض را بر این بگیریم که این فرد در کودکی به سبب شیوه های ناسالم فرزندپروری مبتلا به اختلال سلوک بوده، یعنی نوعی اختلال در دوران کودکی که با مجموعه ای از رفتارهای منفی که خردسالان نسبت به بزرگسالان یا هر فرد دیگری نشان می دهند. خردسالان دچار این اختلال دارای مشکلات عاطفی و رفتاری هستند که این امر در بزرگسالی خودش را به عنوان یک شخصیت ضداجتماعی بروز می دهد که از صدمه رساندن به دیگران اِبایی ندارد.
حسین زاده معتقد است: مسایل اجتماعی و فشارهای اقتصادی هم می تواند همچون علل رفتار این شخص با پدرش باشد چون که مجموعه این مصائب منجر به بروز فرافکنی خشم می شود. زمانی که فرزند می بیند توانایی نگهداری مالی از فرد سالمند را ندارد و فشار اقتصادی زیادی هم متحمل می شود، پدرش را مسئول همه این مشکلات می بیند و از شیوه نادرستی مانند ابراز خشونت استفاده می نماید.
او می گوید: برای پیش گیری از تکرار چنین صحنه هایی باید روی آموزش رایگان بوسیله رسانه های رسمی و غیررسمی تمرکز کرد. این امر می تواند از آموزش وپرورش و با آموزش های صحیح از پایه های بنیادین مقاطع شروع شود و به جای دروسی که امکان دارد در زندگی فرزندان ما کاربردی نداشته باشند، درس هایی همچون مهارت زندگی الزامی شوند.
این روان شناس ادامه می دهد: مراکز درمانی می توانند با برگزاری دوره های شیوه سالم فرزندپروری زمینه آموزش های لازم را برای والدین فراهم نمایند، چون که خیلی از مادران و پدران نمی دانند انجام ناخواسته یک رفتار تا چه اندازه می تواند به فرزندشان صدمه وارد کند، در صورتیکه با پیشگیری و آموزش های بجا میتوان جلو این اتفاقات ناخوشایند را گرفت. این آموزش ها می تواند درباره ی نحوه برخورد بینندگان با امرخشونت باشد که یک فرد بعد از مشاهده چنین صحنه هایی با اورژانس اجتماعی تماس بگیرد و عمل خشونت را گزارش دهد.
با وجود عرضه راهکارهای این روانشناس، به نظر می آید خلاءهای قانونی بسیاری در این مورد وجود دارد چون که اورژانس اجتماعی فقط به درخواست فرد سالمند و اعلام اعمال خشونت از جانب فرد می تواند مداخله کند و اگر این امر از جانب همسایه ها یا ببیندگان خشونت اتفاق بیافتد، نتیجه خاصی دربر نخواهد داشت. البته مواردی همچون موضوع درحال بررسی این گزارش استثناست چون که انتشار ویدئویی در این مورد و جریحه دار کردن احساسات جامعه منجر به پیگری موضوع شده است.
درباره سالمندی و خشونت ضد آنچه می دانیم؟
الهام رحمت آبادی - دکترای جامعه شناسی - نیز به ضرورت حمایت های اجتماعی و اقتصادی در این مورد اشاره می کند و به ایسنا می گوید: سالمندی یکی از مسایل اجتماعی مهم در ایران است که باید به صورت ویژه مورد توجه جامعه شناسان و سیاستگذران قرار بگیرد. جمعیت سالمند اغلب با تنهایی، کم توانی جسمی و بیماریهای مزمن مواجهند و احتیاج به حمایت های اجتماعی- اقتصادی دارند. جامعه ایران علاوه بر آمار، نیازمند مطالعات کیفی و دانشگاهی (حاصل از ارتباط با این گروه اجتماعی) درباب پدیده سالمندی است.
او ادامه می دهد: سالمندی در تداوم سالیان زندگی رخ می دهد و باید به عنوان دوره ای از زندگی به آن توجه گردد. بسیار اهمیت دارد که سالمندی را دوره ای جدا و بیگانه از زندگی انسان ها نپنداریم و نگاهی ترحم آمیز به آنان نداشته باشیم. خصوصیات سالمندی در ایران به استناد زمینه های فرهنگی و اجتماعی با این پدیده در سطح جهان متفاوت است؛ چونکه با تغییرات اجتماعی خصوصاً تغییر شکل خانواده و ساختار خانه در ایران، سالمندان دیگر جایگاه و منزلت گذشته را ندارند، بدین سبب با تغییر خاصیت های این نوبت سنی، با صدمه ها و مسایل جدیدی روبه رو هستند.
این جامعه شناس معتقد است: خشونت نسبت به سالمندان همچون مهم ترین این اتفاقات است و نظیر خیلی از مسایل اجتماعی دیگر نهاد، متولی و دستورکار قانونی مشخصی ندارد. البته که نهادهایی جهت مواجهه و امدادرسانی تعریف شده اند، اما به قدر کفایت پاسخگوی مسایل این گروه اجتماعی نیستند. ویدئویی که اینروزها انتشار یافته و واکنش هایی را با خود به دنبال داشته به احتمال قوی یکی از موارد پرتکرار خشونت نسبت به سالمندان است که دیده شده و به طور قطع موارد زیادی اتفاق می افتند که از دید جامعه پنهان می مانند.
رحمت آبادی می گوید: در ارتباط با خشونت نسبت به سالمندان دست کم باید به خشونت جسمانی (تنبیه بدنی)، خشونت روانی (تحقیر، دشنام، از میان بردن اعتماد به نفس، سرزنش)، خشونت اقتصادی (در مضیقه مالی قرار دادن) و خشونت اجتماعی (تنهایی الزامی و پیشگیری از برقراری روابط اجتماعی) اشاره نمود و باید آگاه بود که این موارد کم نیستند و قسمتی از زندگی سالمندان در دوره اخیر هستند.
او ادامه می دهد: درباره ی خشونت نسبت به سالمندان لازم است آگاه باشیم و درنظر بگیریم که خیلی از سالمندان توانایی دفاع از حقوق اجتماعی خودرا ندارند، بدین سبب موارد عدیده ای از سالمندآزاری ناشناخته باقی می ماند. حتی در مورد سالمندآزاری جسمی، از آنجائیکه سالمندان در معرض صدمه های جسمی هستند، اثبات آزاردیدگی آنان توسط خانواده و یا بستگان به صورت عمدی مشکل است و باید ضوابط و مقرراتی در این خصوص لازم الاجرا باشند تا قادر به پیش گیری از این اتفاقات باشیم. ضمناً اشاره به این نکته لازم است که سالمندآزاری فقط در قالب خانه و خانواده صورت نمی گیرد بلکه در تعدادی از مراکز نگهداری و پرستاری از سالمندان هم با این صدمه اجتماعی مواجه هستیم.
به عقیده این جامعه شناس، لازم است نگاهی در دستور کار سیاستگذارن این حوزه باشد که جمعیت سالمند را به عنوان قسمتی از کل جامعه به رسمیت می شناسد، با مسایل و مشکلات آن همانند دیگر بخش های جامعه برخورد می کند و مطالعه و بررسی راهکارهای علمی و اجرایی را برای مدیریت این بخش از جامعه پیش روی خود قرار می دهد.
باتوجه به نظرات کارشناسان، شرایط اقتصادی و اجتماعی می توانند تاثیرات عمیقی روی فرهنگ ها داشته باشند. پیری جمعیت و افزایش تعداد سالمندان در ایران تاکنون منجر به تغییرات ساختار خانواده شده است، تعداد فرزندان در خانواده ها بشدت کاهش پیدا کرده و فاصله بین نسل ها افزوده شده و همین مساله منجر به کاهش ارتباط بین نسلی شده و فرهنگ احترام به سالمندان را تحت الشعاع قرار داده است. از طرفی افزایش هزینه های تأمین خدمات بهداشتی و مراقبتی سالمندان منجر به فشار اقتصادی روی خانواده ها می شود و این وضعیت باعث به حاشیه رانده شدن سالمندان و عادی شدن رفتار ناپسند نسبت به آنان می شود. به عبارتی تغییرات اجتماعی و اقتصادی، فرهنگ و ارزش ها را هم تغییر می دهند.
عکس در ارتباط با ویدئو سالمندآزاری
منبع: ال مور
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران عزیز ال مور در مورد این پست
نظر شما در مورد این مطلب ال مور
نام:
ایمیل:
نظر شما:
سوال:
= ۱ بعلاوه ۵