یلدا شبی که افسانه زایش خورشید از دل یک حقیقت نجومی زاده شد

ال مور: شب یلدا در افسانه های کهن، زمان زایش باردیگر خورشید و شروع عقب نشینی تاریکی دانسته می شود؛ شبی که در آن انسان باستانی، بلندترین شب سال را نشانه ای از پایان سلطه تاریکی می دید. این داستانهای اسطوره ای، بر پایه یک پدیده دقیق نجومی شکل گرفته اند؛ لحظه ای که خورشید در انقلاب زمستانی به جنوبی ترین موقعیت خود در آسمان می رسد و طول شب در نیم کره شمالی زمین به بیشترین مقدار سالانه می رسد.

به گزارش ال مور به نقل از ایسنا، شب یلدا در افسانه های کهن، شبی است که تاریکی به اوج قدرت خود می رسد؛ شبی که خورشید گویی از جهان رخت برمی بندد و انسان، در بلندترین شب سال، چشم انتظار تولد باردیگر نور می ماند. در روایتهای اسطوره ای ایران باستان، این شب زمان زایش خورشید و شروع شکست تدریجی تاریکی دانسته می شد؛ شبی که بعد از آن، روزها آهسته آهسته بلندتر می شوند و چرخه نور باردیگر جان می گیرد.
همین برداشت افسانه ای، ریشه تشکیل مراسم هایی شد که قرن ها در فرهنگ ایرانی ادامه یافت؛ مراسم هایی که بر پایه یک واقعیت دقیق نجومی شکل گرفته اند. یلدا در واقع همزمان با انقلاب زمستانی رخ می دهد؛ لحظه ای که خورشید به جنوبی ترین موقعیت خود در آسمان می رسد و طول شب در نیم کره شمالی زمین به بیشترین مقدار سالانه می رسد. پیوند افسانه و نجوم در این شب، یلدا را از یک جشن ساده به نمادی از غلبه تدریجی نور بر تاریکی تبدیل نموده است.
یکشنبه ۳۰ آذر طول شب ۲ ثانیه بلندتر از شب های قبل از خود می رسد.
کاظم کوکرم، سخنگوی کمیته نجوم آماتوری انجمن نجوم ایران در گفت و گو با ایسنا ضمن اشاره به زمان وقوع انقلاب زمستانی اظهار داشت: خورشید در روز یکشنبه ۳۰ آذرماه، ساعت ۱۸ و ۳۳ دقیقه به وقت ایران، به نقطه انقلاب زمستانی می رسد.
وی توضیح داد: از دیدگاه نجومی، انقلاب زمستانی زمانی رخ می دهد که خورشید در راه حرکت ظاهری و سالانه خود بر روی دایرة البروج ـ مسیری که از میان ۱۲ برج فلکی عبور می کند ـ به جنوبی ترین موقعیت خود می رسد. خورشید هر سال در حوالی ۳۰ آذر یا اول دی ماه به این نقطه می رسد که امسال این لحظه در ساعت ۱۸: ۳۳ دقیقه ثبت شده است.
کوکرم اضافه کرد: در این وضعیت، خورشید از نظر ظاهری به بیشترین فاصله زاویه ای از قطب شمال آسمان و نزدیک ترین موقعیت نسبت به قطب جنوب آسمان می رسد. پیامد این وضعیت، کوتاه ترین کمانی است که خورشید در طول روز در آسمان طی می کند.
به نقل از ایشان، نتیجه این پدیده آنست که طول روز در نیم کره شمالی زمین به کمترین مقدار خود و طول شب به بیشترین میزان سالانه می رسد.
سخنگوی کمیته نجوم آماتوری انجمن نجوم ایران ضمن اشاره به وضعیت تهران، خاطرنشان کرد: در روز ۳۰ آذرماه، فاصله زمانی میان طلوع و غروب خورشید به حداقل مقدار سالانه می رسد و طول روز نسبت به شب قبل حدود دو تا سه ثانیه افزایش نشان داده است.
کوکرم ضمن اشاره به اهمیت انقلاب زمستانی، اظهار داشت: این پدیده علاوه بر اهمیت نجومی، از نظر آیینی و فرهنگی نیز در تمدن های کهن مورد توجه بوده و در ایران، شب یلدا از گذشته های دور بعنوان نماد زایش خورشید شناخته می شده است.
سخنگوی کمیته نجوم آماتوری انجمن نجوم ایران، اضافه کرد: بعد از شب یلدا، طول شب ها بتدریج کوتاه تر می شود و این روند تا رسیدن به نوروز ادامه دارد؛ زمانیکه طول شب و روز حدودا با یکدیگر برابر می شود. این وضعیت تا رسیدن خورشید به نقطه انقلاب تابستانی در حوالی ۳۱ خرداد یا اول تیرماه ادامه می یابد؛ زمانیکه خورشید کمترین فاصله زاویه ای را با قطب شمال آسمان دارد و بلندترین روز و کوتاه ترین شب سال در نیم کره شمالی رقم می خورد.
کوکرم با تاکید بر تفاوت شرایط در نیم کره های زمین، خاطرنشان کرد: همزمان با شب یلدا در ایران و دیگر کشورهای نیم کره شمالی، شرایط در نیم کره جنوبی بطورکامل معکوس است و کشورهایی مانند استرالیا، آفریقای جنوبی و قسمتهایی از آمریکای جنوبی، بلندترین روز و کوتاه ترین شب سال را تجربه می کنند. بنابراین، شب یلدا پدیده ای است که فقط در نیم کره شمالی زمین رخ می دهد.
وی ضمن اشاره به فاصله زمین و خورشید، اظهار داشت: در اواخر آذر و دی ماه، زمین در نیم کره شمالی نسبت به فصل تابستان به خورشید نزدیک تر است و فاصله زمین تا خورشید در این زمان به حدود ۱۴۸ میلیون کیلومتر می رسد، در حالیکه فاصله متوسط زمین تا خورشید حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتر است. این مورد ناشی از بیضوی بودن مدار حرکت زمین به دور خورشید است.
سخنگوی کمیته نجوم آماتوری انجمن نجوم ایران تاکید کرد: دور یا نزدیک شدن زمین به خورشید نقشی در تشکیل فصل ها ندارد، بلکه عامل اصلی پیدایش فصول، زاویه تابش خورشید بر سطح زمین است؛ عاملی که سبب تفاوت طول شب و روز در طول سال و در نهایت تشکیل شبی مانند شب یلدا بعنوان بلندترین شب سال در نیم کره شمالی می شود.

حرف آخر اینکه در روایتهای اسطوره ای ایران باستان، این شب زمان زایش خورشید و شروع شکست تدریجی تاریکی دانسته می شد؛ شبی که پس از آن، روزها آهسته آهسته بلندتر می شوند و چرخه نور دوباره جان می گیرد. همین برداشت افسانه ای، ریشه تشکیل مراسم هایی شد که قرن ها در فرهنگ ایرانی ادامه یافت؛ مراسم هایی که بر پایه یک واقعیت دقیق نجومی شکل گرفته اند. وی ضمن اشاره به فاصله زمین و خورشید، گفت: در اواخر آذر و دی ماه، زمین در نیم کره شمالی نسبت به فصل تابستان به خورشید نزدیک تر است و فاصله زمین تا خورشید در این زمان به حدود ۱۴۸ میلیون کیلومتر می رسد، در حالی که فاصله متوسط زمین تا خورشید حدود ۱۵۰ میلیون کیلومتر است.

1404/09/27

12:38:42

0.0 / 5

تگهای خبر: جشن , فرهنگ , مد

این مطلب را می پسندید؟

(0)